Emir Timur, vefat eden torunu Muhammed Sultan Mirza için başkenti Semerkant da bu türbeyi yaptırır.
Türbenin inşası tamamlandıktan kısa bir süre sonra Emir Timur vefat eder ve buraya defnedilir. Timur’un defnedilmesinden sonra türbe, Gur-i Emir adıyla anılır.
Koyu renkli yeşim lâhid, Emir Timur’a ait!
Mevlana, Fatih Sultan Mehmet ve Atatürk’ün kabirleri de bu şekildedir, zîr-i zemîn denen yapıda mermer lâhidin altında mezar odası bulunur ve ziyarete kapalıdır.
Timur’un defnedilmesinden sonra haneden kabristanı haline gelir.
Timur’un oğullarından Miranşah Mirza ve Şahruh Mirza, torunlarından Muhammed Sultan Mirza, Pir Muhammed Mirza, Uluğ Bey’in kabirleri buradadır.
Gur-i Emir Türbesinde kabri olan ama haneden üyesi olmayan tek kişi Timur’un en sevdiği hocası ve yanından ayırmadığı dostu Seyyid Bereke’dir.
Timur’un mezar odasında yer alan devasa yeşim taşı Timur hayranı olan İran hükümdarı Nadir Şah tarafından 1740 yılında çaldırılır, yeşim taşı İran’a götürülürken kırılır ve başına bir bela gelmesinden korkan İran şahı taşı geri yerine koydurur.
Sovyetler döneminde diktatör Stalin’in emriyle mezar açılır ve Timur’un kemikleri Moskova’ya götürülür, Rus arkeolog Mihail Gerasimov başkanlığındaki bir ekip kemikler üzerinde çalışır ve Timur’un fiziksel özelliklerini ortaya çıkarır.
Semerkand’ın ulu kocamışları, Timur’un mezarı açılmadan önce Mihail Gerasimov ve ekibini mezarın açılması halinde memleketin başına felaketler geleceğini söyleyerek mezar taşındaki “Kim ki mezara saygısızlık eder, Allah’ın lânetinden kurtulamaz” şeklindeki kitabeyi hatırlatırlar.
Semerkand’ın ulu kocamışlarını dinlemeyen heyet, diktatör Stalin’in emriyle 19 Haziran 1941’de türbenin etrafı askerler tarafından çevrilir ve halk uzaklaştırılır. Mihail Gerasimov tarafından mezar açılır ve Timur’un kemikleri çıkarılır, kemikler çıkarıldıktan tam 3 gün sonra 22 Haziran 1941’de Nazi Almanya’sı Moskova’ya savaş ilan eder ve Sovyet topraklarını işgale başlar.
Böylelikle Timur’un lanetine uğrayan Sovyetler, Alman işgali sırasında 20 milyon vatandaşını kaybetti. Timur’un gazabına uğrayan diktatör Stalin’in emriyle kemikler tekrar Gur-ı Emîr’e defnedildi.
Mihail Gerasimov başkanlığındaki heyet kemikler üzerinde detaylı çalışma yaparlar ve Timur’un boyunun 1.73 cm olduğunu, kalça kemiğindeki bir incinmeden dolayı topalladığını bu yüzden aksak dendiğini ortaya çıkarırlar. Timur’un kafatası üzerine çalışan heyet, etlendirme tekniği ile Timur’un yüzünün kalıbını çıkartıp büstünü yaptılar.
Timur’un yapılan bütün heykel ve tablolarında Mihail Gerasimov’un çıkardığı kalıp baz alınır…
Özbekistan Gezilecek Yerler incelemenizi tavsiye ederim.